เมื่อวันเพ็ญเดือน ๑๐ พ.ศ. ๒๔๖๐ พระมงคลเทพมุนี พากเพียรปฏิบัติโดยเอาชีวิตเป็นเดิมพันจนค้นพบวิชชาธรรมกายของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าที่เลือนหายไปเป็นเวลาเกือบ ๒,๐๐๐ ปี หลังพุทธปรินิพพานกลับคืนมาใหม่ เมื่อค้นพบวิชชาธรรมกายแล้ว ท่านก็ทุ่มเททำงานเผยแผ่พระพุทธศาสนา และสอนหลักการปฏิบัติเพื่อให้เข้าถึงพระธรรมกายแก่มหาชนตลอดชีวิต โดยมีหลักสูตรสำเร็จในการปฏิบัติธรรมคือ หยุดเป็นตัวสำเร็จ และก่อนที่พระมงคลเทพมุนีจะมรณภาพในปี พ.ศ. ๒๕๐๒ ท่านได้ฝากฝังให้บรรดาศิษย์ผู้ใกล้ชิดช่วยกันเผยแผ่วิชชาธรรมกายไปสู่ชาวโลกต่อไป
หลวงพ่อธัมมชโย มีความสนใจในพระพุทธศาสนาและการปฏิบัติธรรมตั้งแต่ยังเยาว์วัย เมื่อได้พบกับคุณยายอาจารย์ฯ ท่านก็ทุ่มเทศึกษาวิชชาธรรมกายจนกระทั่งมีผลการปฏิบัติธรรมที่ดีมาก คุณยายอาจารย์จึงมอบหมายให้ท่านเป็นผู้สอนธรรมะแก่สาธุชน หลังจบการศึกษาระดับปริญญาตรี จากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๑๒ แล้ว ในวันที่ ๒๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๑๒ ท่านได้เข้าพิธีบรรพชา อุปสมบทอุทิศชีวิต ณ วัดปากน้ำ ภาษีเจริญ ได้รับฉายาว่า ธัมมชโย แปลว่า ผู้ชนะโดยธรรม โดยมีพระเทพวรเวที (ปัจจุบันคือ สมเด็จพระมหารัชมังคลาจารย์ เจ้าอาวาสวัดปากน้ำ ภาษีเจริญ) เป็นพระอุปัชฌาย์
คุณยายอาจารย์ฯ เป็นศิษย์ของพระมงคลเทพมุนี ท่านมีความเชี่ยวชาญในวิชชาธรรมกายขั้นสูงและมีญาณทัศนะที่แม่นยำจนได้รับคำชมจากพระมงคลเทพมุนีว่า เป็นหนึ่งไม่มีสอง หลังจากที่พระมงคลเทพมุนีมรณภาพ คุณยายอาจารย์ยังคงสอนธรรมปฏิบัติอยู่ที่บ้านพักในบริเวณวัดปากน้ำ ต่อมามีลูกศิษย์ไปเรียนธรรมปฏิบัติกับท่านจนเนืองแน่น จึงต้องขยับขยายพื้นที่ด้วยการสร้างสถานที่ปฏิบัติธรรมแห่งใหม่ ซึ่งต่อมาก็คือวัดพระธรรมกาย คุณยายอาจารย์นอกจากจะเป็นผู้ให้กำเนิดวัดพระธรรมกายแล้ว ยังเป็นผู้อยู่เบื้องหลังความสำเร็จทั้งปวงของวัดพระธรรมกายอีกด้วย
